بسمه تعالی

همزمان با میلاد مسعود امام هادی علیه السلام و در روز دوشنبه مورخ ۴/۵/۱۴۰۰ جلسه ای با عنوان نیل به آرمان “مرجعیت جهانی”توسط محققان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در حیطه درمان های پالپ زنده، با حضور معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رییس و معاونان دانشگاه، اساتید و مدیران دانشکده و پژوهشکده علوم دندانپزشکی در محل سالن شهید بهشتی برگزار شد. در این جلسه اساتید مرکز تحقیقات اندودانتیکس از پژوهشکده علوم دندانپزشکی شهید بهشتی، استنادات و شواهد علمی در مورداثبات مرجعیت علمی ایران در حوزه درمان پالپ زنده (Vital Pulp Therapy)را به حضار ارایه نمودند.

مستند به تعاریف برگرفته از کتاب مرجعیت علمی (مفاهیم، واژگان و تعاریف)، “مرجعیت علمی شکلی از قدرت نرم مشروع است که به واسطه فرادستی و سیادت در حوزه های علم و فناوری حاصل می گردد. پیشگامی در توسعه مرزهای دانش و دارا بودن بیشترین سهم از فعالیت ها، فرایندها و محصولات دانشی در یک رشته علمی از مصادیق بارز مرجعیت علمی محسوب می گردد. مرجعیت علمی به معنی تاثیرگذاری محوری بر جایگاه کنونی و شکل گیری وضعیت آینده یک رشته علمی می باشد”.

در ادامه این نوشتار، قسمت هایی از شواهد و استنادات ارایه شده در جلسه در مورد ادعای مرجعیت علمی ایران، که هر فرد با رجوع به منابع مرتبط می تواند آنها را مورد راستی آزمایی قرار دهد، ارایه می گردد:

مقدمه و تاریخچه:

الف-زیست ماده دندانی ایرانی (سم سمنت یاCEM Cement ) که توسط دکتر سعید عسگری در سال ۱۳۸۵اختراع و سپس مالکیت معنوی آن به ثبت ملی و بین المللی رسیده است، طبق استنادات موجود اولین ثبت اختراع یک دندانپزشک ایرانی در ایالات متحده امریکا (USPTO) محسوب می شودکه به گزارش صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، رتبه اول کیفیت را نیز در میان تمامی پتنت های با آدرس کشور ایران در USPTOبه خود اختصاص داده است. همچنین از سال ۲۰۱۶ میلادی نام کامل و اختصاری این زیست ماده ایرانی (CEM Cement, Calcium-enriched Mixture Cement) در کتابخانه ملی پزشکی آمریکا به عنوان کلیدواژه های کاربردی در MeSHتصویب و کاربردی شده است. افزون بر این ها، در یک مطالعه مرور نظام مند که در سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر شده است، محققان اروپایی توصیه کرده اند که CEM Cementدر کنار MTAو Biodentine، سه زیست ماده منتخب برای پوشش پالپ دندان محسوب می شود.

ب- شواهد علمی نشان می دهند که تکنیک های درمان پالپ زنده با استفاده از سم سمنت برای درمان دندان های دارای پوسیدگی پیشرفته که باعث التهاب پالپ (Irreversible Pulpitisیا پالپیت غیرقابل برگشت) و بروز درد در دندان های مبتلا شده و پالپ دندان در زمان درمان کماکان زنده است، نتایج مثبتی را از خود نشان داده اند. تا کنون تعداد کثیری مطالعات آزمایشگاهی، حیوانی و نیز مطالعات بالینی در مورد زیست ماده و نیز اثربخشی و موفقیت این تکنیک-ماده در درمان دندان های مبتلا به پالپیت غیرقابل برگشت در مجلات معتبر علمی-پژوهشی در داخل و خارج از کشور به چاپ رسیده که نتایج آنها، کارآیی درمان پالپ زنده را برای درمان چنین دندان هایی تایید نموده است. در این میان چند مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی چندمرکزی با کسب تاییدیه های اخلاقی و ثبت در نظام های ثبت کلینیکال ترایال بر روی جمعیت های انسانی در ایران به انجام رسیده که نتایج موفق درمان پالپ زنده با استفاده از زیست ماده ایرانی را اثبات نموده اند. بر اساس اصول و مبانی دندانپزشکی مبتنی بر شواهد، این قبیل مطالعات از بالاترین درجه اعتبار علمی برخوردارند.

ج-مستند به نامه ۱۳ سال پیش معاون سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، خدمت درمان پالپ زنده از مرداد ماه سال ۱۳۸۸ به بسته خدمات دندانپزشکی مراکز بهداشتی-درمانی اضافه و برای آن تعرفه درمانی اعلام شده است. همچنین در خرداد ماه سال ۱۳۹۲ گایدلاین “درمان اکسپوز پوسیدگی با یا بدون علامت التهاب برگشت ناپذیر پالپ در دندان های دایمی زنده”در کتاب راهنماهای ملی سلامت توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به چاپ رسیده است. این دو موضوع نشاندهنده صدور تاییدیه علمی عالی ترین دستگاه سیاست گذار کشور در حوزه سلامت بوده و نیز پیشگامی نظام سلامت ایران در ارایه خدمت درمان پالپ زنده به مردم کشور را به واسطه نتایج مطالعات معتبر ملی از سال ۱۳۸۸ به بعد به اثبات می رساند.

استنادات علمی در خصوص مرجعیت علمی ایران:

۱- نتایج مطالعات کارآزمایی بالینی تصادفی چندمرکزی محققین ایرانی با حجم نمونه بیش از ۶۰۰ بیمار در خصوص اثربخشی درمان پالپ زنده برای درمان دندان های زنده مبتلا به پالپیت غیرقابل بزگشت از سال ۲۰۱۰ میلادی به بعد در مجلات معتبر بین المللی منتشر شده اند. در تاریخ علم دندانپزشکی و اندودانتیکس، این پژوهش کم نظیر محسوب می شود. بر همین اساس، اولین کارآزمایی بالینی تصادفی که نتایج آن باعث تغییر در رویکردهای درمانی اندودانتیکس گردیده، متعلق به گروه محققین ایرانی با آدرس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.

۲- با استناد به مطالعه علم سنجی اخیری که در مجله بین المللی اندودانتیک (International Endodontic Journal) در سال جاری میلادی منتشر شده است، ده نویسنده برجسته در حوزه تحقیقات درمان پالپ زنده از کشورهای ایران (۳ نفر)، رژیم صهیونیستی (۱ نفر)، برزیل (۳ نفر) و ژاپن (۳ نفر) بوده اند که محققان ایرانی به ترتیب در رتبه های اول، سوم و نهم این جدول ایستاده اند و نفر اول باداشتن ۳۷ مقاله با فاصله زیادی از نفر دوم (با ۱۷ مقاله) پیشتاز بوده است. همچنین این سه محقق ایرانی به تنهایی ۴۶ درصد از کل مقالات مذکور در جدول مقالات مربوط به ده نویسنده برتر دنیا در حوزه تحقیقات درمان پالپ زنده را به ایران اختصاص داده اند.  

۳- در ویراست های جدید دو کتاب مرجع در علم اندودانتیکس به نام های “Cohen’s Pathways of the Pulp” و“Ingle’s Endodontics”، معرفی زیست ماده دندانی ایرانی به ترتیب در صفحات ۹۱۶ و ۸۹۶ این دو کتاب انجام شده است. علاوه بر این و از طرف دیگر در فصل ۲۴ از کتاب کوهن، ضمن تشکر از محققین ایرانی (تصویر ۲۴.۱۷) رادیوگرافی های موارد موفق درمان شده با تکنیک های پالپوتومی کامل، پارسیل و مینیاتوری برای دندان های مبتلا به پالپیت غیرقابل برگشت را منتشر نموده و در صفحه ۹۲۱ با شرح تکنیک درمان پالپ زنده با استفاده از زیست مواد کلسیم-سیلیکاتی، تصریح می نماید که یافته های مطالعات جاری در مورد درمان پالپوتومی دندان های دایمی بالغ با پوسیدگی پیشرفته و مبتلا به پالپیت غیرقابل بازگشت، گزینه ارزشمند درمانی آینده خواهد بود و برای تایید این ادعا به سه مطالعه منتشر شده محققان ایرانی ارجاع می دهد. در این فصل از کتاب که در مورد درمان پالپ زنده نگاشته شده است ۱۰ رفرنس از گروه تحقیقاتی اساتید دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نام برده شده که مستند به نوشتار مولف این فصل، این تعداد رفرنس از محقق برجسته ایرانی، بیشتر از محققین دیگر در رشته اندودانتیکس بوده و به این واسطه به محقق ایرانی تبریک گفته است. همچنین در فصل ۲۷ از کتاب اینگل، مولف این فصل با استناد به نتایج یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی از محققین دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، چنین نوشته که مطالعات منتشر شده اخیر با استفاده از درمان پالپ زنده، نتایج ارزشمندی را در درمان دندان های مبتلا به پالپیت غیرقابل برگشت به نمایش گذاشته است.

۴- انجمن اندودانتیست های امریکا جدیدترین بیانیه (Position Statement) خود را در مورد درمان پالپ زنده در تاریخ ۳/۳/۱۴۰۰ منتشر و در معرض دید اندودانتیست ها، دندانپزشکان و مردم دنیا قرار داده است. در این بیانیه چنین آمده که هم اکنون برای درمان دندان های مبتلا به پالپیت غیرقابل برگشت، گزینه درمان پالپ زنده علاوه بر درمان معالجه ریشه دندان (Root Canal Therapy) مورد توصیه است. در این بیانیه بیشترین تعداد ارجاع مقالات به محققین کشور ایران تعلق دارد.

نتیجه گیری:

تا پیش از صدور این بیانیه، معالجه ریشه دندان تنها درمان استاندارد و مورد توصیه برای درمان دندان های مبتلا به پالپیت غیرقابل برگشت محسوب می شده است. البته اگر بیماری از تمکن مالی مناسب برخوردار نبوده و یا اگر بدلیل سایر محدودیت ها امکان دریافت این خدمت را نمی داشت، طبیعتا چاره ای جز کشیدن دندان مبتلا برای او باقی نمی ماند.

در خاتمه با عنایت به: ۱- پیشگامی محققین ایرانی در انتشار مقالات علمی با بالاترین درجه اعتبار از سال ۲۰۱۰ میلادی، ۲- تعداد کثیر مقالات علمی منتشر شده توسط محققین ایرانی در حوزه تحقیقات درمان پالپ زنده از سال ۲۰۰۹ تا کنون، و ۳- ایجاد تغییرات اساسی در رویکردهای درمانی رشته اندودانتیکس بواسطه تحقیقاتی که منشا آنها به محققین ایرانی باز می گردد، می توان چنین نتیجه گیری نمود که با پیشگامی رشته اندودانتیکس، ایران در حوزه درمان پالپ زنده به مقام مرجعیت علمی جهانی نایل آمده است.